İlham Əhmədov - Universitetlərin pablik hüquqi şəxsə çevrilməsi problemlərin həlli yolu deyil.

 Növbəti  maliyyə ilində təhsilə 4,4 milyard manat ayrılacaq. Bu 9 il əvvəlki dövrlə müqayisədə 3 dəfə və ya 3 milyard manat çoxdur. Təbii, normal maliyyələşmə və düzgün xərclənmə olmasa, təhsil inkişaf edə bilməz.

 Normal maliyyələşmə zəruridir, amma  bu kafi deyil. Başqa bir çox amillər də var. ETN-nin yaradılması  ilə əlaqəli, elmin universitetlərdə inkişaf etdirilməsi, tədqiqat universitetlərinin yaradılması gündəlikdə duran mühüm məsələlərdir. 

Bu gün  universitetlərimizdə  çoxlu  problemlər  var.  Əsas problem, əvvəllər də  məqalələrimizdə qeyd etdiyimiz kimi onların  ehtiyacdan   xeyli  az səviyyədə  maliyyələşməsidir. Son illər Universitetlərin inkişafını təmin etmək məqsədi ilə onları Pablik hüquqi şəxs (PHŞ) formatına keçirdirlər.  Amma  PHŞ -lərin yaradılması hələ  universitetlərin mövcud problemlərinin həlli demək deyil.   Bu ona oxşayır ki ... valideynlər övladından imtina edirlər  ki, biz səni saxlaya bilməyəcəyik, get özünü dolandır, halbuki, övladın müstəqil yaşaya bilməsi üçün valideyn hələ  ona heç nə etməyib, yəni övladını müstəqil həyata, pul qazanmağa  hazırlamayıb. 

Bizim 6 universitetimiz PHŞ olub. Bu universitetlərin yaxşı  təmir olunmuş korpuslarından başqa diqqəti cəlb edən  heç nəyi yoxdur. Bu isə universitetə pul qazandırmır, əksinə heç bir binası olmayan və yüz minlərlə tələbəsi olan universitetlər var ki, yüz milyonlarla pul qazanır.  Deməli strategiya düz təyin edilməyib, investisiyalar vaxtında  düz yönləndirilməyib,  pullar elmin və təhsilin inkişafına yox,  elm və təhsilə  az  aidiyyatı olan istiqamətlərə, əsasən də daşa -divara yönləndirilib.  

Universitetlərin yeganə gəlir mənbəyi- təhsil haqqından gələn pulları universitetlər elmə, innovasiyalara, texnologiyalara və  ümumi inkişafa xərcləmək əvəzinə, əsasən təmir-tikintiyə sərf ediblər. Universitetlər son 30 ildə təmirə sərf etdiyi pulları universitetlərin real inkişafına, rəqəmsallaşmaya sərf etsəydilər, bəlkə də bu gün nə isə qazana bilərdilər, ortalıqda nə  isə olardı və bu gün də universitetlər texnologiyaların transferi, elm-innovasiya-kommersiyalaşma  istiqamətində iş görə bilərdilər. 

Digər tərəfdən universitetlərin  çoxunun  real, qanuni sahibkarlıq fəaliyyəti barədə təsəvvürü, məqsədi, strategiyası yoxdur. Onlar nəinki elm  və innovasiya əsaslı  pul qazanmaq, heç əllərində olan pulları da səmərəli xərcləyə bilmirlər. Bu gün bizdə sahibkar universitetlər olmasa da sahibkar rektorlarımız çoxdur. .... Son illər kreslosunu itirən rektorların biznes  fəaliyyətlətini yada salmaq kifayətdir. 

Görəsən son 30 ildə 50 universitetimiz rəqəmsallaşmaya nə qədər vəsait xərcləyib? Bu məbləğ Avropanın orta səviyyəli universitetinin bu sahəyə bir ildə xərclədiyi pula yaxınlaşırmı? Qeyd edim ki, son 10 ildə təhsil sisteminin, o cümlədən ATM-nin informatlaşdırılması istiqamətində heç bir dövlət proqramı qəbul  edilməyib. (2005-2012-ci illərdə 2 dövlət proqramı olub). 

Halva halva deməklə ağız şirin olmadığı kimi, universitetləri PHŞ etməklə də inkişaf  mümkün deyil.  Əvvəl universitetləri universitet etmək lazımdır, sonra isə onları PHŞ etmək olar.  Bu məqsədlə universitetlərə ciddi maliyyə yatırımı olmalıdır. Bu investisiyalar  real inkişafa  xidmət edən strategiyalara yönləndirilməlidir.  Bundan sonra universitetləri  PHŞ etmək düz olardı. Bu halda yeni təfəkkürlü rektorlar bəlkə də sahibkar universitetlər yarada bilərlərdilər. 

Dos.   İlham Əhmədov