Kurikulum - Koqnitiv bacarıqlar nə deməkdir ?

KOQNİTİV BACARIQLAR NƏ DEMƏKDİR ?

Təhsil sistemində fəaliyyət göstərən pedaqoq və psixoloq, ilk növbədə iş prosesi üçün vacib olan informasiyaların axtarılması, seçilməsi və tətbiqi üzrə qnostik bacarıqlara malik olmalıdır. Bundan sonra öz fəaliyyətini nizamlamaq, məqsəd qoymaq və planlaşdırmaq üçün layihələşdirmə bacarıqları gəlir. Fəaliyyət vasitələrinin, texnologiyaların seçilməsinə kömək edən konstruktiv bacarıqlar da psixoloqun fəaliyyəti üçün önəmlidir. Təşkilatli bacarıqlar diaqnostika, konsultasiya və korreksiya işi üçün şərait yaratmaq, stimullaşdırmaq, həyata keçirmək baxımından əhəmiyyətlidir. İstifadəçinin hərəkətlərini təhlil etmək, qavramaq, dəyərləndirmək üçün o qiymətləndirmə bacarığından yararlanır. Özünün şəxsiyyətini, ünsiyyət və fəaliyyətini təhlil etmək lazın gəldikdə refleksivlik bacarığından istifadə edir. Bu bacarıqların bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olub psixoloji xidmətin keyfiyyətli qurulması üçün mühüm amillərdəndir.

Bu bacarıqların özü də bir çox bacarıqlara bölünür.

Metodoloji, analitik, tətbiqi və mədəni bacarıqlar: cəmiyyətin qanunlarına və insan azadlığına, dəyərlərə hörmət etmək, müxtəlif sosial rollara yiyələnmək; cəmiyyətin və fərdlərin həyatında elmin, dinin, inancların, adət-ənənələrin, normaların rolunu qəbul etmək, nəzərə almaq, şəxsiyyəti mikromühitdə öyrənmək, psixoloji diaqnoz qoymaq, onun konkret həyati situasiyalarını təhlil etmək, üzləşə biləcəyi həyati böhranları proqnozlaşdıraraq xəbərdarlıq etmək, ona canıyananlıq göstərmək, hərəkətə, yaradıcılığa sövq etmək, ünsiyyətə yönəltmək.

Məntiq -dərketmə bacarığı: buraya məntiq, problemə metodoloji yanaşma, peşə oriyentasiyası və peşə fəaliyyəti də daxil olmaqla koqnitiv: məqsədqoyma, planlaşdırma, təhlil-tərkib, qərar qəbulu, nəticəyəgəlmə, interpretasiya, refleksiya, özünüistiqamətləndirmə, özünütəyinetmə bacarıqları daxildir.

Koqnitiv bacarıqlar: İKT-dən istifadə etməklə səmərəli fəaliyyət göstərmək, müasir məlumat vasitələrinə, telekommunikasiya texnologiyalarından peşə fəaliyyətində məqsədəuyğun istifadə, zəruri məlumatların axtarışı, təhlili və seçimi, yeni informasiyanı yaradıcı şəkildə təhlil etmək, öz işində məlumatların qorunmasını təmin etmək, informasiyaların işlənməsi, ümumiləşdirilməsi, saxlanılması, ötürülməsi və yüksək səviyyədə nəticə əldə etmək bacarığı.

Kommunikativ bacarıqlar: müxtəlif şəxslərlə işgüzar əlaqələr qurmaq, peşə münasibətlərini müəyyənləşdirmək, spesifik problemləri olan istifadəçilərə fərdi yanaşmaq, komfort, xeyirxah mühit yaratmaq, onların etimadını qazanmaq, başa düşərək problemlərini həll etmək, məlumatlandırmaq, dinləmək, özünü təqdim etmək, məktub, sorğu vərəqi, ərizə yazmaq, sual vermək, diskussiya aparmaq.

Sosial-əmək bacarıqları: konkret sosial hadisə və proseslər, peşə sahəsindəki hüquq və vəzifələrini bilmək; əmək bazarındakı situasiyaları araşdırmaq; şəxsi və ictimai maraqdan çıxış etmək, əmək və vətəndaşlıq münasibətlərində etik normaları rəhbər tutmaq bacarığına yiyələnmək.

Özünütəkmilləşdirmə bacarığı: fiziki, mənəvi, intellektual özünüinkisaf, emosional özünü-tənzimləmə və özünüidarə, özünün maraqları və imkanları çərçivəsində fəaliyyət üsullarina yiyələnmə, özünüdərketmə, müasir insan üçün zəruri olan şəxsi keyfiyyətlərin inkişafına nailolma, psixoloji savadlılığı artırmaq, davranış və düşünmə mədəniyyətinə yiyələnmək, şəxsi gigiyena qaydalarına əməl etmək, sağlamlığın qayğısına qalmaq, ekoloji mədəniyyətə sahib olmaq.

Özününizamlama bacarığı: hər hansı situasiyada öz emosiyalarını əhval-ruhiyyəsini idarə etmək, nizamlamaq, özünə tələbkar yanaşmaq, tənqidə qarşı dözümlü olmaq, nəticə çıxarmaq, gərgin əsəb-psixi yüklənməyə qarşı səbirli olmaq, iatifadəçinin maraqlarına görə öz maraqlarından imtina etmək, yaranmış psixoloji gərginliyi aradan qaldırmağa nail olmaq.

Pedaqoji bacarıqlar: insanlara kömək etmək və tətbiqi bacarıqlar öyrətmək, şəxsiyyətin imkan və potensialını söyləmək, müsbət tərəflərini izah etmək, özünəyardımın təşkili yollarını, sosial həyati bacarıqları öyrətmək, psixoloji texnikaların (nitq, səs, jest, natiqlik məharəti) köməyi ilə fərd və qruplara təsir göstərmək, psixoloji biliklərlə məlumatlandırmaq, materialları aydın, məntiqi, ifadəli, obrazlı çatdırmaq.