Universitetlərimizin reytinq böhranı-Dosent İlham Əhmədov

Hər il dünya universitetlərinin müxtəlif parametrlər üzrə reytinq cədvəlləri  tərtib edilir. Bu siyahıda bizim univerditetlərin adına rast gəlmək mümkün deyil. 

Bizim universitetlər niyə qlobal inkişafdan 25 il geri qalıb? Niyə heç vaxt TOP 1000 -də biz olmuruq?  Suala cavab məqsədi ilə gərək əvvəl universitetlərin  büdcələrinə görə reytinqinə baxaq, sonra da inkişaf səviyyəsinə görə reytinqinə baxaq. Onda görəcəyik ki,  büdcəsi çox olan universitetlər çox inkişaf edirlər,  büdcəsi az olan universitetlər isə zəif inkişaf edirlər. Bağa baxmasan, vaxtında sulamasan ağaclar yaşaya bilmədiyi kimi, universitetlərə də lazımi diqqət yetirilməsə,   inkişaf yönlü layihələrinə investisiya qoyulmasa inkişaf mümkün deyil. 

Bu 30 ildə TN hansı universitetin inkişaf yönlü layihələrinə investisiya qoyub? Son 10 ildə təhsil büdcəsi 3  dəfə artmasına rəğmən belə hal olmayıb. Bizim universitetlərin büdcəsi  reytinq  cədvəllərində olan universitetlərdən 10, bəzən 100 dəfə azdır. Bu 30 ildir ki,  belədir. Deməli, nə əkmişiksə, onu da biçirik.

Bu məsələ ilə əlaqədar kiçik tarixi ekskurs edək.

Reytinq cədvəlləri 2004-cü  ildən tərtib edilir. Reytinq cədvəlləri müxtəlif parametrlər üzrə olur: Universitetlərin Saytlarına görə,  elmi tədqiqat nəticələrinə görə, çap aktivliyinə görə, məzunların işlə təminatına görə, təhsil istiqamətləri üzrə, regionlar üzrə v.s. Ən sanballı və ilk reytinq cədvəli  2004-də yaranan,  Tayms qəzetinin Ali təhsil jurnalının reytinq cədvəlidir. QS reytinq cədvəli sonralar yarandı, amma nə səbəbdənsə ciddi əsas olmadan MDB ölkələrindən olan universitetləri daha yüksək pillələrdə yerləşdirməyə çox meyllidir.   

Bizim  bəzi rektorlar bu cədvəllərlə  reklam məqsədi ilə manipulyasiya edirlər.

 2008-ci ildə  biz fərdi  qaydada araşdırma apardıq. Məlum oldu ki, dünyada olan 20000 universitetin ilk 10000-nin sırasında bizim 1 universitetimiz belə yoxdur. Bunu 2008-ci ildə  Bakıda keçirilən Beynəlxalq  konfransda məruzəmizdə bildirdik.  TN-nin Konfransda iştirak edən məsul  əməkdaşları bundan çox  narazı qaldılar. Onlara bildirdim ki, bu cədvəllər güzgüdür, siz güzgüyə əsıbləşməyin, öz yarıtmaz işinizə əsəbləşin,, cavab verin  görək təhsili niyə bu  günə salmısınız?  Daha sonra bu məruzəni məqalə kimi  bir neçə  qəzetdə və  jurnalda nəşr etdirdik.  O vaxtdan çox nazirlər  dəyişdi, amma təkliflərə, təşəbbüslərə, doğru sözə  münasibət dəyişmədi. Çünki, onlar fikirləşir ki, inkişaf yönlü  heç bir iş görməyək, heç kim də  bizim işə qarışmasın, təhsil haqqında tənqidi söz deməsin,  hamı bizim zəif işimizi tərifləsin.

2010-da  aparıcı  universitetlərdən birinin rektoru müsahibə vermişdi ki, biz 2-3 ilə o reytinqlərdə yüksək yer tutacağıq. Artıq ingilis dilinin tədrisinə diqqəti artırmışıq. 2 gün sonra  sonra EXO qəzetinin müxbiri bu bəyanatla əlaqəli məndən geniş müsahibə aldı. (bəlkə də İnternetdə qalıb hələ). Reytinq cədvəllərinin mahiyyətinin, bizim bu inkişafdan nə qədər və niyə geri qaldığımızı ətraflı izah etdim. Yəni, oxucular başa düşdü ki, ingilis  dili  tədrisinin reytinq cədvəlinə heç  bir aidiyyatı yoxdur. Təəssüf ki,  bizim  bəzi aparıcı universitetlərin rektorları çox vaxt dünya təhsilində nə baş verdiyindən  də xəbərsizdirlər.