Kurikulum latın sözü olub , mənası "kurs”,”yol” deməkdir. 1918 ci ildə dünya təcrübəsində ilk kurikulumlar yaranmışdı. Ötən əsrin 60-70 ci illərində yaranmış ABŞ kurikulumu isə dünya ölkələrinin öz praktikalarında müraciət etdikləri ən məqsədəuyğun və aparıcı kurikulum nəzəriyyəsi hesab edilir.Lakin hər bir ölkə bu təcrübədən faydalananda, onu əsas tutsalar da ,bu nəzəriyyəni öz milli mənəvi dəyərlərinə, ölkələrinin sosial-iqtisadi münasibətlərinə, təhsilalanlarının və təhsilverənlərinin təlabatlarına uyğun şəkildə dəyişdirmişlər. Azərbaycanda isə bu termin ötən əsrin 90-cı illərindən istifadə edilir.Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanununda bu anlayış belə ifadə edilir:”Təhsil proqramı(kurikulum)-təhsilin hər bir pilləsi üzrə təlim nəticələrini və məzmun standartlarını, tədris fənlərini, həftəlik dərs və dərsdənkənar məşğələ saatlarının miqdarını, pedaqoji prosesin təşkili, təlim nəticələrinin qiymətləndirilməsi və monitorinqinin aparılması sistemini özündə əks etdirən dövlət sənədidir.”Deməli kurikulum konseptual sənəddir ve bir çox məsələləri özündə ehtiva edir.
Kurikulumlar təklifyönümlü və tələbyönümlü olur. Azərbaycan təhsil sistemində digər prinsiplərlə yanaşı hümanistlik ve demokratiklik prinsipi də əsas tutulduğu üçün bizim kurikulum tələbyönümlüdür.Yəni bu sənəd hazırlanarkən cəmiyyətin və fərdin dəyişən tələbatlarının diqqət mərkəzində saxlanılması nəzərdə tutulub. 2006 cı ildə ” Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin Konsepsiyası (Milli Kurrikulum)” təsdiq edildi. 2010-cu ildə "Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramları (kurikulumları)” adı ilə təkmilləşdi.
Azərbaycan təhsil sistemində "kurikulum” yeni anlayışdır.Yeni fənn kurikulumları əsasında təhsil alan şagirdlərimiz bu il artıq 9-cu sinfə adlayıblar. Bu illər ərzində kurikulum özünü dogruldurmu və ya gözlənilən nəticəni verirmi, bunu demək hələ çətindir. Bu proses ildən-ilə təkmilləşir, tamlaşır.Kurikulum islahatının özünü tam doğrultması üçün istər valideynlər, istərsə də müəllimlər bu işdə həmrəy olmalıdırlar. Lakin ictimaiyyət arasında bu məsələyə münasibətdə islahatın uğurla həyata keçməsinə maneə yaradacaq qədər fikir ayrılığı mövcuddur. Hələ də mübahisəli və təzadlı fikirlər, müxtəlif prizmalı mühakimələr səngimir.
Təhsil ekspertləri və bu məsələ üzrə səlahiyyətli şəxslər mövzuya dəfələrlə aydınlıq gətiriblər. Lakin bu dəfə məsələni prosesin içində olan bir müəllim süzgəcindən keçirək.
Kurikulum islahatınıln keçirilməsi Azərbaycan üçün zəruri idi. Bu həm ölkənin siyasi və iqtisadi həyatında baş vermiş dəyişikliklərdən dolayı, həm də beynəlxalq təhsil arenasına inteqrasiya etmək, şagird və müəllimlərimizin beynəlxalq təcrübə mübadiləsini təşkil etmək, ölkə təhsilimizdə dünya təhsil standartlarının reallaşdırılması üçün qaçılmaz idi. Lakin , təəssüf ki, yenicə müstəqillik qazanmış və uzun müddət mərkəzdən idarə olunmağa alışmış, digər sahələri ilə yanaşı təhsil sistemi də formalaşmayan, təşəkkül tapmayan Azərbaycan dövləti və Azərbaycan xalqı bu islahata nə psixoloji, nə sosioloji, nə də büdcə ehtiyatına görə hazır deyildi. Yaranan problemlərin birinci qaynağı və səbəbi bu oldu.
Uzun bir müddət Sovet İttifaqının tərkibində olmaq və sovet idealogiyası ilə yaşamaq digər sənət sahibləri kimi müəllimləri də hazıra yiyələnmək, mövcud tələblər əsasında işləmək, qoyulan qaydalardan kənara çıxmamaq kimi prinsiplər çərçivəsində işləməyə təhrik etmişdir.Bu isə ilk öncə , müəllimlərdə yaradıcılığı, müstəqil yanaşma, optimal metodu seçmək, vəziyyətə görə dəyərləndirmək kimi bacarıqları deformasiyaya uğratmışdır. Kurikulum islahatı başlayanda cəmiyyətdə məhz bu təfəkkürdə yaşayan müəllim ordusu mövcud idi. Bu islahat onlar üçün mövcud olan tədris metadalogiyasını tərsinə çevirmək kimi təəssurat bağışladı. Düzdür, müəllimlərə hər cür dəstək verildi.
Dövlət hesabına təlimlər, seminarlar təşkil edildi. Müəllimlər arasında maarifləndirici tədbirlər həyata keçirildi. Lakin bunlar hamısı müəllimlərimizi nəzəri cəhətdən silahlandırdı, praktiki iş bacarığı formalaşmadı. Çünki paraktiki vərdişlərin yaranması üçün mütləq zaman və yaradıcı yanaşma lazımdır. Müəllimlər isə bu işə yaradıcı yanaşmaq və zaman sərf etmək istəməirlər. Nəzəri biliklərini səriştəyə çevirmirlər. Çünki öz vaxtlarına və enerjilərinə qənaət edirlər. Öz qüvvələrini və potensiallarını, iş vaxtından sonra onları maddi baxımdan daha yaxşı təmin edən tədris mərkəzlərində dərs demək və ya repititorluq etmək üçün saxlayırlar.Yenə də əvvələ qayıtdıq. Stimullaşdırıcı mühit mövcud deyil və bu şərtlər altında bugünki müəllim, kurikulumları ancaq kağız üzərində reallaşdırır.
İnsan peşəsini sevməsə, ona qəlbən bağlı olmasa müsbət nəticə ala bilməz. Müəllim də öyrətmək eşqi ilə yanmalıdır. Onun sənətinə bağlılığı bütün maneələri aşmalıdır. Bu gün dövlətin də , cəmiyyətin də bizdən gözlədiyi məhz budur. Problemlər var, əlbəttə.Bu realdır. Lakin bunları aradan qaldırmaq üçün dövlətimiz və Təhsil Nazirliyi müvafiq sərəncam və əmrlər verib və bu iş davam etməkdədir.
Təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyasında nəzərdə tutulan bir çox hədəflər məhz bu məsələlərin həllinə istiqamətlənib. Bunlara misal olaraq, 12 illik təhsil sisteminə keçid, təmayülləşmənin tətbiqi, differensial əmək haqqı modelinin icrası, məktəblərə muxtariyyətin verilməsi, məktəblər üçün əlavə gəlir gətirəcək fəaliyyət sahələrinin inkişaf etdirilməsi, yeni idarəetmə mexaniziminin tətbiqi, idarəetmənin şəffaflıq, səlahiyyətlərin bölüşdürülməsi, obyektivlik və aşkarlıq prinsipləri əsasında həyata keçirilməsi və s. Atılan hər bir addım biz müəllimlərə stimul olmalıdır. Kurikulum islahatlarına tənqidi yanaşmaq və anti-təbliğat aparmaq əvəzinə bütün gücümüzlə aparılan təqdirəlayiq işlərə qoşulmalı, əlimizdən gələni əsirgəməməliyik.
Atalarımız demişkən, damla- damla göl olar. Bunun üçün də, dəyərli həmkarlarım, gəlin, şikayət etməyək , kömək edək.
Bakı şəhəri,Sabunçu rayonu 309 saylı tam orta məktəbin tərbiyə işləri üzrə direktor müavini Mehriban Məmmədova.
