Xəbərlər / Qabaqcıl təcrübə / Pedoqojitəcrübə / Direktor
19 dekabr 2017
5 650


Məktəb direktoru - rəhbər, pedaqoq, tərbiyəçi

Məktəb üç kollektivin - müəllim, şagird və valideyn kollektivlərinin vəhdətindən ibarətdir. Bu kollektivlər ümumi məqsəd uğrunda səylərini birləşdirərək yüksək nəticələr əldə etdikdə inamla yaradıcı vahid kollektivin formalaşdığını təsbit etmək olar. Məktəb elə bir müəssisədir ki, orada formalaşan iş mühiti və üslubu, ilk növbədə, məktəb direktorunun şəxsiyyətindən çox asılıdır.


Bugünkü məktəbdə tədris olunan elmlərin əsaslarının məzmunu və metodlarının intensiv şəkildə yeniləşdirilməsi prosesi gedir, təlim-tərbiyə işi dərinləşir və çoxcəhətli olur, məktəbin sosial funksiyaları genişlənir. Bu vəzifələrin uğurla həyata keçirilməsi məqsədə istiqamətləndirilmiş, yüksək səviyyədə təşkilatlanmış və səfərbər edilmiş pedaqoji kollektivə müyəssər ola bilər. Yaxşı təlim və tərbiyə edə bilən kollektivin formalaşdırılması, ilk növbədə, direktorun işidir.

 

Məktəb direktoru kimdir?


Məktəb direktoru - natamam orta və ya orta məktəbin rəhbəri, məktəbdə təlim-tərbiyə işinin və təsərrüfat fəaliyyətinin təşkilatçısıdır. 


Ölkəmizdə orta ixtisas təhsil müəssisələrinə rəhbərliyi "Təhsil haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada təyin edilmiş direktor həyata keçirir. Direktorların hamısı ali təhsillidir, onlardan, təxminən, 26 faizi qadındır.


"Məktəb direktoru - bu məsul vəzifə bir çox ixtisası özündə birləşdirir. O, müəllimi, metodisti, dövlət inspektorunu, təsərrüfatçını, tədris prosesi təşkilatçısını, yaşlı və uşaq kollektivləri tərbiyəçisini bir şəxsdə birləşdirməlidir. Burada elmi idarəetməyə nəinki hərtərəfli, mükəmməl yiyələnmək, həm də həqiqi fədakarlıq, seçdiyi işə son dərəcə sədaqətli olmaq tələb edilir". 


Direktor məktəbi idarə edərkən Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasını, "Təhsil haqqında" Qanunu, əmək məcəlləsini, digər qanunvericilik aktlarını, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin "Fəhlə Peşələri və Qulluqçu Vəzifələri üzrə Ümumrespublika Təsnifatının və Fəhlə Peşələri və Qulluqçu Vəzifələrinin Vahid Tarif - İxtisas Sorğu Kitabçalarının işlənib hazırlanması haqqında" qərarının tələbləri baxımından hazırlanmış, Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi ilə razılaşdırılmış, Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyində qeydə alınmış və Təhsil Nazirliyinin müvafiq əmri ilə təsdiq edilmiş, nəhayət, Təhsil Nazirliyinin 07.06.2005-ci il tarixli, 468 nömrəli əmri ilə müvafiq dəyişikliklər edilmiş "Təhsil Sahəsi İşçilərinin Qulluqçu Vəzifələrinin Vahid Tarif - İxtisas Sorğu Kitabçası" ilə müəyyənləşdirilmiş əmək funksiyalarını, ümumtəhsil məktəbinin nümunəvi əsasnaməsinin tələblərini və məktəbin nizamnaməsini əldə rəhbər tutmalıdır.

 

Məktəb işinin məzmununu dərindən bilmədən, müasir şəraitdə cəmiyyətdə və təhsildə baş verən gerçəkliklərin mahiyyətini dərk etmədən məktəbi idarə etmək mümkün deyildir. Dövlət məktəb rəhbərlərindən idarəçilikdə demokratik prinsiplərə istinad etməyi, məktəbin qarşısında duran məsələlərin həllinə yaradıcı yanaşmağı, bütün işçilərdən işgüzarlığı, intizamlılığı, operativliyi, təşkilatçılığı, şəxsi məsuliyyət hissinin aşılanmasını israrla tələb edir.


Məktəb direktoru səlahiyyətli rəhbər, təlim-tərbiyə prosesinin baş təşkilatçısıdır. O, ilk növbədə, pedaqoqdur, tərbiyəçidir. Onun biliyi, təşkilatçılıq qabiliyyəti və enerjisi təlim-tərbiyə prosesinin durmadan təkmilləşdirilməsinə, onun effektivliyinin yüksəldilməsinə yönəlməlidir.


Təşkilati məsələlərin mahiyyəti sadəcə ondan ibarətdir ki, hər kəs ona verilən səlahiyyətlər çərçivəsində məsuliyyət daşıyaraq öz işi ilə məşğul olsun. Bu, adi gündəlik həyati qayda idarəetmə elminin və təcrübəsinin əsasıdır.


Direktor məktəbdə təlim-tərbiyə və maliyyə-təsərrüfat işinin səmərəliliyini yüksəltmək, hər bir işçinin məsuliyyətini artırmaq məqsədi ilə müvafiq normativ-hüquqi sənədlər və "Təhsil Sahəsi İşçilərinin Qulluqçu Vəzifələrinin Vahid Tarif - İxtisas Sorğu Kitabçası" əsasında işçilər arasında vəzifə bölgüsü aparır və bunu əmrləşdirir. Bu əmrlə hər bir işçinin dəqiq fəaliyyət sahəsi müəyyənləşdirilir, əmək funksiyalarının icrasına hüquqi əsas verilir, rəhbərliyə işə nəzarəti optimal surətdə həyata keçirməyə imkan yaradılır. Kollektiv üzvləri arasında vəzifə bölgüsünün aparılması müvafiq məsələlər üzrə, konkret icraçılarla bağlı operativ və obyektiv qərarların, sərəncamların hazırlanması və qəbul edilməsinə şərait yaradır. Əmək kollektivində bu qərarlar cari və perspektiv planlar, əmrlər, yazılı və şifahi sərəncamlar formasında meydana çıxır.


Dərindən və hərtərəfli düşünülmüş qərarlar məktəb rəhbərlərinin idarəedicilik fəaliyyətinin nəticə etibari ilə səmərəliliyinin vacib şərtidir. Onu da nəzərdə saxlamaq lazımdır ki, qəbul edilmiş qərarlar, verilmiş əmrlər, sərəncamlar obyektiv və ədalətli olduqda və onların həyata keçirilməsi ilə bağlı konkret təşkilati tədbirlər gördükdə daha yaxşı səmərə verirlər.


Rəhbər idarəetmə sisteminin mərkəzi fiquru - siması, işin başında duran şəxsdir. Hər hansı idarəetmə prosesində, o cümlədən məktəbin idarə olunmasında başlıca mövqe rəhbərə - direktora məxsusdur. Rəhbərin müəyyənedici rolu ondan irəli gəlir ki, ona qərar qəbul etmək səlahiyyəti verilir,  o, "nə etmək, necə etmək" məsələsini müəyyənləşdirir və bunun üçün məsuliyyət daşıyır.


Digər sahələrdə olduğu kimi, təhsil sistemində də rəhbər müxtəlif, lakin qarşılıqlı surətdə bir-birini tamamlayan funksiyaları - inzibatçılıq, təşkilatçılıq, mütəxəssislik (pedaqoqluq, tərbiyəçilik), ictimai xadimlik - yerinə yetirir. Müəssisənin rəhbəri - məktəbin direktoru bir inzibatçı kimi əmək məcəlləsi və digər qanunvericilik aktlarının tələbləri baxımından kollektivdə əmək intizamını möhkəmləndirmək, kadrların seçilib yerləşdirilməsi, ştatların komplektləşdirilməsi, işçilər  arasında vəzifə bölgüsünün aparılması, məktəbdə daxili intizam qaydalarının gözlənilməsi, nəzarətin təşkili ilə bağlı tədbirlər görür.


Bir təşkilatçı kimi direktor işçilərin əməyinin səmərəliliyini təmin etmək üçün müvafiq iş şəraiti yaratmalı, qarşıya qoyulan vəzifələrin işçilər tərəfindən vaxtında və tələb olunan qaydada yerinə yetirilməsi ilə bağlı məqsədyönlü və tənzimləyici tədbirlər görməli, vəzifələrin uğurla həlli üçün tələb olunan ilkin şərtləri, metodları, resursları (ehtiyatları) müəyyənləşdirməlidir.


Məktəb direktoru öz ixtisasının elmi-nəzəri və praktik əsaslarını dərindən bilən, peşəsinin ustası olan bir mütəxəssis - pedaqoq olmalıdır. Rəhbər məsələləri düzgün, savadlı qoymağı, səriştəli təhlil etməyi, onların yerinə yetirilməsinə effektli nəzarət etməyi, işçilərə ixtisaslı tövsiyə verməyi, təlimatlandırmağı bacarmalıdır. Məktəb rəhbəri, eyni zamanda özünün bütün fəaliyyəti, insanlara münasibəti və şəxsi mənəvi keyfiyyətləri ilə bir tərbiyəçi kimi çıxış edir. Onun qəbul etdiyi qərarların ədalətliliyi, sözü ilə əməlinin vəhdəti işçilərə də, şagirdlərə də, valideynlərə də tərbiyəvi təsir göstərir. İdarəetmə, ilk növbədə, insanların idarə olunması ilə bağlı olduğundan onlara əmrin gücü ilə deyil, inandırmanın gücü ilə təsir etdikdə idarəetmə tərbiyəvi təsir göstərir. Ona görə də məktəb rəhbərləri qəbul edilən qərarların, verilən əmrlərin, sərəncamların, göstərişlərin, görülən tədbirlərin tərbiyəvi nəticələrini həmişə nəzərdə saxlamalıdır.


Məktəb direktoru tutduğu vəzifəyə uyğun olaraq, eyni zamanda ictimai xadim kimi fəaliyyət göstərir. O, dövlət orqanlarında, hökumət və qeyri-hökumət təşkilatlarında məktəbi təmsil edir, rayonda (şəhərdə), ölkədə keçirilən müşavirələrdə, konfranslarda, ictimai təşkilatların tədbirlərində, yerli və mərkəzi orqanlara seçkilərdə iştirak edir, o tədbirlərdə əldə etdiyi informasiyalardan bəhrələnərək kollektivdə mənəvi-psixoloji iqlimin yüksəlməsinə və işgüzarlığın artmasına təsir göstərir.

 

Məktəb direktorunun bir rəhbər kimi özünütəsdiqində və nüfuzunun yüksəldilməsində onun şəxsi mənəvi keyfiyyətləri, peşəkarlığı ilə bərabər, qəbul etdiyi qərarların ədalətliliyi daha böyük rol oynayır. Çünki insanlar həmişə rəhbərin hərəkətlərində və münasibətlərində onun ədalətli olmasını istəyir. Ədalətli rəhbər hər zaman əməkdaşların hörmətini, etibarını qazanır, kollektivdə, cəmiyyətdə yüksək nüfuza malik olur. Hər hansı bir şəxsin məktəb direktoru vəzifəsinə təyin edilməsi barədə əmr verildikdə təhsili idarəetmə orqanı tərəfindən ona müəssisəyə, oradakı kollektivlərə rəhbərlik etmək hüququ, səlahiyyəti verilir, şəxsi nüfuzla bağlı əmrə heç nə əlavə edilmir.

 

Direktor nüfuzu şəxsi nümunəsi, biliyi, təşəbbüskarlığı və digər mənəvi keyfiyyətləri ilə qazanmalı və özünü bir rəhbər kimi təsdiq etməlidir. Bu parametrlərə cavab verən direktorlarımız az deyil, lakin hazırkı şəraitdə bəziləri direktorluğunu yüksək amallarla yox, kollektivdə hay-küy salmaqla, bəzilərini işdən qovmaqla, hədələməklə, "burda mənəm, Bağdadda kor xəlifə", filan "Həsən ağanın" qohumudur xofunu yaratmaqla özünü rəhbər kimi təsdiq etməyə çalışırlar, özünü "hakimi mütləq" kimi aparır, idarəetmənin demokratik prinsiplərinə məhəl qoymur, amirlik üsuluna üstünlük verir, nəticədə kollektivdə mənəvi - psixoloji iqlim pisləşir, konflikt yaranır, rəhbər nüfuzunu, son nəticədə vəzifəsini itirir.

 

Lakin ən çox itirən şagirdlər və müəllimlər, bütövlükdə təhsil sistemi olur. Çünki müəyyən zaman kəsiyində pedaqoji kollektiv təlim-tərbiyə prosesini daha da təkmilləşdirmək əvəzinə, yaranmış konflikt situasiyaların araşdırılması ilə məşğul olur, ən qiymətli şey - vaxt itirilir.  Yadda saxlamaq lazımdır ki, "öz işçilərini şöhrətpərəstliklə və mənsəbpərəstliklə idarə edən adam ağıllı hesab edilə bilməz".

 

Rəhbərin ciddi tələbkarlığı bəzən əməkdaşlar tərəfindən yaxşı qarşılanmır, hətta konfliktli situasiyaya gətirib çıxarır. Belə halda konfliktli situasiyanın yaranması qarşısını almaq mümkündürmü?

 

Təcrübə göstərir ki, aşağıdakı şərtlərə əməl edilərsə, konfliktin qarşısı vaxtında alına bilər:

 

1) kollektivin işi üzərində rəhbərin nəzarəti müntəzəm aparılarsa;


2) müstəsnalıq etmədən nəzarətlə tabelikdəki bütün işçilər əhatə edilərsə;


3) rəhbər hamının, hər kəsin işinin qiymətləndirilməsinə eyni dəqiq kriteriyalarla yanaşarsa;


4) hər bir işçini əldə etdiyi müvəffəqiyyətə görə rəğbətləndirə, işə başdansovdu yanaşan, səhlənkar işçiləri tənqid edərsə;


5) rəhbərlərin tənqidi dəqiq, əsaslandırılmış, xırdaçılıqdan uzaq olarsa, tənqiddən işçini alçaltmaq üçün bir silah kimi istifadə edilməzsə;


6) tənqid edilən işçinin əvvəlcə işindəki müsbət cəhətlər qısaca qeyd edilərsə. 

 

Rəhbər tərəfindən bu şərtlərin pozulması kollektivdə qeyri-sağlam psixoloji mühitin yaranmasına, bəzən də konfliktə çevrilməsinə səbəb olur, müəssisənin normal iş ritmi pozulur.


Ona görə də rəhbər işçinin fəaliyyətindəki nöqsanları tənqid edərkən pedaqoji taktı, etik normaları gözləməli, işçinin şəxsiyyətinə, mənliyinə, heysiyyətinə toxunmamalıdır, tənqiddən təhqirə keçməməlidir, ona verilən səlahiyyətdən sui-istifadə etməməlidir, hər şeyin həddini bilməlidir.


Bu tələblərə riayət etmək üçün məktəb direktoru hər bir işçini yaxşı tanımalı, onlar haqqında ən düzgün, dürüst məlumatı özünün şəxsi müşahidələri əsasında əldə etməlidir. O, hər hansı bir əməkdaşın işə, həmkarlarına, şagirdlərə, valideynlərə, dostlara, ailəsinə, məktəbin mülkiyyətinə və s. olan münasibətini ardıcıl müşahidə edərək müvafiq qənaətə gəlməlidir - obyektiv qiymətləndirilməlidir. Başqalarının subyektiv mülahizələri ilə işçiyə, ümumiyyətlə insana obyektiv qiymət  vermək olmaz.

 

Məktəb direktoru, eyni zamanda yaxşı psixoloq olmalıdır.

 

O, nəinki ümumi psixologiyanı, eyni zamanda pedaqoji psixologiyanı, yaş fiziologiyası və psixologiyasını yaxşı bilməlidir, əks halda, müxtəlif yaş qruplarına aid olan uşaqlar, yeniyetmələr, müəllimlər, valideynlər, ictimaiyyətin nümayəndələri ilə qarşılıqlı anlaşma yaratmadan idarəçilikdə uğur əldə etmək çətindir. Müəssisənin rəhbəri işçilərin psixi xüsusiyyətlərini, xarakterini yaxşı bildiyi zaman onları təşkil edib qarşıya qoyulan məqsədə çatmaq üçün səfərbər etmək asan olur, iş uğurla nəticələnir. Məktəb direktoru işçilərdən kimin hansı temperamentə (xolerik, melanxolik, sanqvinik, fleqmatik) malik olduğunu, xarakterinin zəif və güclü cəhətlərini bildikdə onlara yanaşma yollarını müəyyənləşdirmək, onlarla işçi münasibətlərini qurmaq asanlaşır, kimə hansı işi tapşırmaq, kimin fəaliyyətinə necə nəzarət etmək və s. məsələlər aydınlaşır.

 

Dünya təcrübəsində rəhbər işçi əsasən iki vacib keyfiyyətə malik olmalıdır:


1) İnsanların xarakterinin onların işinə mane olmayan cəhətlərinə dözümlülük; 

 

2) işə mənfi təsir edən hər şeyə qarşı dözümsüzlük göstərməlidir.


Məktəb  direktoru  bir  idarəedici  kimi  yüksək  intellektə  malik  ziyalı olmalı, "savadlı, elmli, bilikli, cəmiyyətdə özünü apara bilən, tərbiyəli" - mədəni insan olmalıdır. Məktəb təlim, tərbiyə, təhsil məbədi, mədəniyyət beşiyidir. Ona görə də belə müəssisənin rəhbəri yüksək idarəetmə mədəniyyətinə malik olmalıdır. İdarəetmə mədəniyyəti insanın və cəmiyyətin rifahı və xoşbəxtliyinin zəruri şərtidir. İntellektual, etik və hüquqi mədəniyyətlə yanaşı, idarəetmə mədəniyyətinin yüksəldilməsi bütövlükdə təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsinə və nüfuzunun artmasına xidmət edərdi. Təhsil idarəçiləri bilməlidirlər ki, onların yüksək daxili mədəniyyəti insanların qarşılıqlı anlaşmasına, onlar arasında harmoniyanın yaranmasına, daha təkmil idarəçiliyin formalaşmasına aparan yoldur.


Hazırda ölkəmizdə digər sahələrdə olduğu kimi, təhsil sahəsində də böyük işlər aparılır, təhsil sahəsində İslahat Proqramı çərçivəsində təhsilin müxtəlif aspektlərini əhatə edən Dövlət Proqramları həyata keçirilir, təhsilin maddi-texniki bazası möhkəmləndirilir, məzmunu və onun təşkili formaları yeniləşdirilir, kadr potensialını gücləndirməklə bağlı müəyyən işlər görülür.


Təhsildə aparılan islahatların qarşıya qoyduğu problemlərin həlli ilə bağlı dövlət və hökumət tərəfindən nə qədər yüksək səviyyəli qanunlar, qərarlar, əmrlər, təlimatlar və s. qəbul edilir-edilsin, əgər onların fəlsəfəsi - ideyası, məzmunu və mahiyyəti təhsil müəssisələrinin - məktəblərin pedaqoji kollektivləri və onların rəhbərləri tərəfindən lazımınca dərk edilməzsə islahatın həyata keçirilməsində köklü uğur qazanmaq mümkün olmayacaqdır. Çünki sistemləşdirilmiş təhsilalma - təhsilvermə, təlim-tərbiyə - tədris prosesi məhz məktəbdə - siniflərdə, qruplarda, sinifdənxaric və məktəbdənkənar məşğələlərdə həyata keçirilir.

Məqalə Göndər








Загрузка...
Həmçinin oxuyun:
Məktəb direktoru - rəhbər, pedaqoq, tərbiyəçi - Arif Muradov

Məktəb direktoru - rəhbər, pedaqoq, tərbiyəçi - Arif Muradov

SUAL - Direktor məktəbi idarə edərkən nələri bilməlidir ?

SUAL - Direktor məktəbi idarə edərkən nələri bilməlidir ?

Məktəb direktorunun əsas bacarıqlarından biri   Direktorun stolüstu kitabından....

Məktəb direktorunun əsas bacarıqlarından biri Direktorun stolüstu kitabından....

Ümumtəhsil məktəbinin idarə olunması - Ümumtəhsil məktəbinin Nümunəvi Nizamnaməsindən

Ümumtəhsil məktəbinin idarə olunması - Ümumtəhsil məktəbinin Nümunəvi Nizamnaməsindən

ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBİ DİREKTORUNUN əmək funksiyası

ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBİ DİREKTORUNUN əmək funksiyası

Məktəb direktorunun inzibatçılıq və təşkilatçılıq funksiyaları

Məktəb direktorunun inzibatçılıq və təşkilatçılıq funksiyaları

TƏHSİL MÜƏSSƏLƏRİNDƏ  İDARƏETMƏNİN ƏSAS FUNKSİYALARI

TƏHSİL MÜƏSSƏLƏRİNDƏ İDARƏETMƏNİN ƏSAS FUNKSİYALARI

İDARƏETMƏNİN MƏQSƏD VƏ VƏZİFƏLƏRİ- İdarəetmənin təşkili

İDARƏETMƏNİN MƏQSƏD VƏ VƏZİFƏLƏRİ- İdarəetmənin təşkili

Məktəbdaxili nəzarətin demokratik əsasları

Məktəbdaxili nəzarətin demokratik əsasları

Məktəb rəhbərlərinin əsas vəzifələri

Məktəb rəhbərlərinin əsas vəzifələri

MƏKTƏBDƏ İDARƏETMƏ  İdarəetmənin mahiyyəti

MƏKTƏBDƏ İDARƏETMƏ İdarəetmənin mahiyyəti

Məktəb direktorunun əmək funsiyaları...

Məktəb direktorunun əmək funsiyaları...

MƏKTƏB DİREKTORUNUN ŞƏXSİYYƏTİNƏ  VERİLƏN TƏLƏBLƏR

MƏKTƏB DİREKTORUNUN ŞƏXSİYYƏTİNƏ VERİLƏN TƏLƏBLƏR

Məktəb direktorunun şəxsiyyətinə verilən tələblər ..

Məktəb direktorunun şəxsiyyətinə verilən tələblər ..

İdarəedicilər Oxuyun !!! Məktəb direktorunun şəxsiyyətinə verilən tələblər...

İdarəedicilər Oxuyun !!! Məktəb direktorunun şəxsiyyətinə verilən tələblər...

OXUYUN !!! Məktəbdə işləyən bütün işçilərin əsas vəzifələri

OXUYUN !!! Məktəbdə işləyən bütün işçilərin əsas vəzifələri

Məktəb direktorunun informasiya mənbələri..

Məktəb direktorunun informasiya mənbələri..

Məktəb direktoru və sinif rəhbəri

Məktəb direktoru və sinif rəhbəri

TƏHSIL   MÜƏSSƏSƏLƏRİNDƏ     TƏLİM-TƏRBİYƏ    İŞLƏRİNİN   İDARƏ EDİLMƏSİNİN  MAHİYYƏTİ  VƏ  TƏŞKİLİ

TƏHSIL MÜƏSSƏSƏLƏRİNDƏ TƏLİM-TƏRBİYƏ İŞLƏRİNİN İDARƏ EDİLMƏSİNİN MAHİYYƏTİ VƏ TƏŞKİLİ

ÜMUMİ PEDAQOJİ İİƏ RƏHBƏRLİK VƏ NƏZARƏT

ÜMUMİ PEDAQOJİ İİƏ RƏHBƏRLİK VƏ NƏZARƏT

Kollektivdə sağlam psixoloji mühit, tənqid və özünütənqid

Kollektivdə sağlam psixoloji mühit, tənqid və özünütənqid

İDARƏETMƏ METODLARI

İDARƏETMƏ METODLARI

Məktəbdə metod birləşmənin işi necə təşkil olmalıdır?

Məktəbdə metod birləşmənin işi necə təşkil olmalıdır?

Ramiz Məmmədzadə  - MƏKTƏB DİREKTORU

Ramiz Məmmədzadə - MƏKTƏB DİREKTORU