Xəbərlər / Ekspert
14 iyul 2019
1 981
Etibar Əliyev: “Dərsliklər ən faydalı öyrənmə mənbəyi deyil”
Müəllimlər əlavə vəsait axtarırlar. Necə olur ki, repetitorun stolunun üstündə dərslik olmasın?
Bu sözləri şəxsi facebook səhifəsindəki hesabından təhsil eksperti Etibat Əliyev bildirib. O, dərsliklərdə olan səhvlər və onların səbəbləri haqqında fikirlərini bölüşüb.
O qeyd edib ki, uzun illərdir, dərsliklərdəki qüsurlarla bağlı geniş müzakirələr aparılır.
"Əvvəllər səhvlər çox və kobud idi. Bunlar o qədər qabarıq olurdu ki, çox vaxt ekspertlər yox, valideynlər, hətta şagirdlər səhvləri tapa bilirdi. Hamıya elə gəlirdi ki, diqqətlə baxsa, istənilən dərsliyin səhifəsindən səhvi aşkarlaya bilər.
Səhvlərin arasında ciddi məzmun yanlışlıqları, bayağı üslub, qrammatika, korrektura, vergül-nöqtə dediyimiz punktasiya kimi qüsurlar var idi.
Bu nümunələr cəmiyyətdə gülüş yaradırdı. Çünki adekvat olmayan situasiyalar və mətnlər dərsliklərə yol tapmışdı”.
Etibar Əliyev Tarix kitabında olan üslub səhvi haqqında məlumat verib:
"5-ci sinif "Ata Yurdu” dərsliyində yazılmışdı ki, Şirvanşah İbrahim qocalanda oğlu Xəlilullahı yanına çağırıb vəsiyyət edir. İbrahim şah oğluna deyir ki, "Baku-Kubənin mənzərəli yerində özünə bir saray tikdir. Metronun "İçərişəhər” stansiyası Şirvanşahlar sarayının yanındadır”.
Camaat bunu ələ salıb gülürdü”.
O, qeyd edib ki, 2012-ci ildə dərsliklərin monitorinqi Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasına (indiki Dövlət İmtahan Mərkəzi) tapşırıldı:"Təhsil Nazirliyi isə səhvlərlə bağlı heç bir iradı qəbul etmirdi. Müəlliflər də iradlar qarşısında təkəbbürünü qorumaq istəyirdi. Yadımdadır, bir müəllifin dərsliyindən 120 səhv tapılmışdı, 18-ni etiraf etmişdi. Bir dərslikdə 18 səhv biabırçılıqdır, halbuki onlar elə 120 idi”.
Başqa bir misal: Ümumtəhsil məktəblərinin 10-cu sinifləri üçün "Ədəbiyyat” dərsliyi (2012-ci il nəşri, müəlliflər: Nizami Cəfərov, Teymur Kərimli (hər ikisi akademikdir)
Məzmunun işlənməsi baxımından – 36 qüsur
Dil və yazı üslubu baxımından – 24 qüsur”.
O, əslində çatdırmaq istədiyi məsələnin qüsurların sayı ilə bağlı olmadığını vurğulayıb.
"Dərsliklər ən faydalı öyrənmə mənbəyi deyil. Baxın, götürək riyaziyyat dərsliklərini. Öz müşahidəmə görə deyirəm, İzah bəs etmir.
Müəllimlər açıq deyirlər ki, bəsit dərsliklərin təkrarı olan Namazov vəsaitlərinin ümidinə qalıblar. Çünki dərslikdə hər şey azacıq verilib. Dərsliklər sadəcə çox rənglidir.
Məsələn, 5-ci sinifdən bir dərs götürək. Say sistemləri. Mən fizika fakültəsini bitirmişəm. Mövzu maraqlı gəldi. Burada onluq say sistemi çox bəsit izah edilir və deyilir ki, başqa say sistemləri də var, Kompüterlər 2-lik say sistemi ilə işləyir. Daha heç nə deyilmir. İzah yoxdur ki, bir sistemdən digərinə necə keçmək olar və s. Yuxarı siniflərdə də yoxdur. Onda bu dərs niyə lazımdır?”.
Fizika dərslikləri sanki Ali məktəb tələbələri üçün yazılıb. 10-cu sinfin fizika dərsliyinin "Mənbələr” səhifəsində göstərilən bütün ədəbiyyatlar (B. Əsgərov, N. Qocayev, İ. Savelyev və s.) Ali məktəblər üçün nəzərdə tutulub”.
Etibar Əliyev ciddi problemlərdən birinin dərsliklərdə situasiyanın olmaması ilə bağlayıb.
"Qəbula açıq suallar və situasiya məsələləri salmışıq. Dərsliklərdə situasiya yoxdur. Açıq sualları isə standart işçi çalışmalar əvəz edir.
Bütün dünyada məişət məsələləri çox geniş tətbiq edilir. Bilirsiniz ki, Harvard keysləri çox faydalıdır.. Biliyə yaşam qazandırır. Bizdə isə yoxdur”.
Etibar Əliyev dərslərin izahının quru məzmuna malik olduğunu deyib,
"Şifahi nitqlə yazılı dilin arasında ciddi fərqlər var. Bizim dərsliklərdəki dil cib formatında olan sorğu kitablarının dilinə oxşayır.Dil və Ədəbiyyat dərsliklərində gözəl mətn olmalıdır, amma elə bil qəsdlə mətni gözdən salmağa çalışırlar.
"Dərslik özü kökündən xətalıdırsa, öz funksiyasını yerinə yetirmirsə, orada gülüş yaradan səhvin olmaması nəyi dəyişir ki?
Məktəb, müəllim kitab axtarır. Repetitorlar belə əlavə vəsait axtarırlar. Necə olur ki, repetitorun stolunun üstündə dərslik olmasın? Çünki dərsliklər öyrənmə mənbəyi kimi faydalı deyil.
Elmin sosiologiyasının banilərindən Robert Merton tədqiqatlarında "Matvey effekti”nin adını çəkir. Nədir "Matvey effekti?”
"Kimin varıdırsa ona yenə veriləcək ?kimin yoxudursa ondan olanını da alacaqlar.” Elə etmək lazımdır ki, olanlarımız çox olsun və əlimizdən alınmasın”.mektebgushesi.az
