Universitet bufetlərində qiymətlər niyə bahadır?
Azərbaycanda bufetlərdəki yüksək qiymətlər zaman-zaman müzakirə mövzusuna çevrilir. Tələbələr bildirirlər ki, yeməklər bahalı olmaqla yanaşı porsiya baxımından da qaneedici deyil. Halbuki, qardaş Türkiyədə və bir çox digər ölkələrdə universitet yeməkxanalarında qiymətlər həm daha münasib, həm də daha doyumlu olur. Bəs bu məsələ necə tənzimlənməlidir?
AzTehsil.com xəbər verir ki, təhsil İşçilərinin Həmrəyliyi Alyansının (TİHA) sədri, təhsil eksperti Əmrah Həsənli Metbuat.az-a açıqlamasında bildirib ki, bizim təhsil müəssisələrində bufetlərin qiymət siyasəti çox zaman bazar şərtlərinə uyğunlaşdırılır, amma unudulur ki, buranın müştərisi adi vətəndaş deyil, şagird və tələbədir. Şagirdin cibində artıq pul olmur, tələbə də çox zaman valideynin göndərdiyi müəyyən məbləğlə dolanır. Belə halda təhsil müəssisəsində yemək ən əlçatan, ən keyfiyyətli və ən münasib qiymətə təqdim olunmalıdır:
“Məsələyə Türkiyə nümunəsi ilə baxanda görürük ki, orada universitet yeməkxanalarında dövlət subsidiyası tətbiq edilir. Hətta bəzi hallarda tələbə gündəlik yeməyi cəmi bir neçə lirəyə əldə edə bilir. Burada məqsəd biznes qurmaq deyil, tələbənin sosial rifahını qorumaqdır. Çünki doyunca yeməyən tələbədən nə yüksək dərs performansı gözləmək olar, nə də uzunmüddətli akademik nailiyyət. Başqa ölkələrdə də oxşar yanaşmanı görürük. Almaniyada “Mensa” adlanan universitet yeməkxanaları dövlət dəstəyi ilə işləyir və tələbələr üçün qiymətlər 2–4 avro civarında olur. Fransada dövlətin maliyyələşdirdiyi CROUS yeməkxanalarında tələbələr əsas yeməyi 1–3 avroya əldə edə bilirlər. Macarıstan və Polşada qiymətlər orta hesabla 1,5–3 avro arasındadır və dövlət ya birbaşa subsidiya, ya da güzəştli icarə mexanizmləri ilə qiymətləri aşağı saxlayır. Skandinaviya ölkələrində isə tələbələrə dövlət tərəfindən verilən qida kuponları və təhsil kreditləri hesabına münasib qiymətə, bəzən isə pulsuz yemək təmin olunur”.
Ekspertin fikrincə, bizdə bu məsələ kommersiya maraqlarına qurban gedir. Bufetlər icarəyə verilir, sahibkar da aldığı yüksək icarə haqqını çıxarmaq üçün qiymətləri artırır:
“Bu, sonda şagird və tələbənin çiyninə düşür. Halbuki dövlət müəssisələrində əsas prinsip təhsil alanın sosial vəziyyətini yüngülləşdirmək, ona əlçatan imkanlar yaratmaq olmalıdır. Əgər məktəbdə və ya universitetdə yeməkxana varsa, orada qiymətlərin minimum səviyyədə saxlanılması dövlətin üzərinə düşən məsuliyyətdir”.
Ə.Həsənlinin sözlərinə görə, təhsil müəssisələrinin bufetlərində qiymət siyasəti tənzimlənməlidir:
“Hökumət tərəfindən müəyyən limitlər və standartlar qoyula bilər ki, şagirdin alacağı sendviçin, çayın, əsas yeməyin üzərinə əlavə gəlir qoymaq yox, yalnız maya dəyəri və minimal xidmət haqqı nəzərə alınmalıdır. İkincisi, subsidiya mexanizmi tətbiq olunmalıdır. Xüsusilə aztəminatlı ailələrin övladlarına güzəştli və ya tam ödənişsiz yemək kuponları verilə bilər. Üçüncüsü, qida keyfiyyəti də ciddi nəzarət altında olmalıdır, çünki ucuzlaşdırmaq keyfiyyətin aşağı düşməsi demək olmamalıdır. Nəticə etibarilə, təhsilin keyfiyyəti sadəcə dərs proqramı ilə ölçülmür. Tələbə və şagirdin yeməyi, psixoloji vəziyyəti, sosial rifahı da təhsil sisteminin bir parçasıdır. Bufetlərdə qiymətlərin əlçatan olması dövlətin üzərinə düşən sosial öhdəlikdir və bu məsələni bazar prinsiplərinə buraxmaq olmaz”.
