"8,5 min tələbə təhsili yarımçıq qoyub"
2025/2026-cı tədris ili üçün ali təhsil müəssisələrinə yerləşdirmənin nəticələrinə əsasən, 57236 nəfər (o cümlədən 6461 subbakalavr) ali təhsil müəssisələrinə qəbul olunub.
Hər il qəbul imtahanında 10 minlərlə abituriyent ali məktəbə qəbul olmasına baxmayaraq, təhsili yarımçıq qoyub, universitetdən ayrılanların da sayı az deyil. Belə ki, ötən il 8574 nəfər bakalavr və magistr ali təhsili yarımçıq qoyub. Ekspertlər bunu müxtəlif amillərlə izah edirlər.
Maraq doğuran odur ki, əgər təhsilini davam etdirməyəcəksə, niyə gənclər vaxt, vəsait sərf xərcləyərək ali məktəbə qəbul olmağa cəhd edirlər və onları ali məktəbi tərk etməyə vadar edən nədir?
AzTehsil.com xəbər verir ki, məsələ ilə bağlı təhsil üzrə ekspert Məzahir Məmmədli bildirib ki, 2023-2024-cü illərdə bakalavr və magistr təhsilindən ayrılan gənclərin sayı 7 min nəfərdən artıq olub:
“Artıq 2024-2025-ci illərdə həmin rəqəm 8 minə çatıb və bu tendensiya davam edir.
Çox təəssüf ki, bu məsələ ilə bağlı analiz, təhlil aparmaq mürəkkəbdir. Ona görə ki, Dövlət İmtahan Mərkəzi hansı kateqoriyadan olanların niyə təhsili yarımçıq qoymaları ilə bağlı açıq informasiya təqdim etmir. Ancaq statistika təqdim edirlər”. Onun fikrincə, ümumilikdə bu qədər tələbənin təsildən ayrılmasında 3 amil özünü göstərir:
“Birinci amil odur ki, ixtisas seçimində yalnış kodlaşdırma ilə bağlı bir il oxuyur, sonra düşünür ki, bu ixtisas onun üçün maraq doğurmur, əmək bazarında özünə yer tapa bilməyəcək. İkinci qrupun ödənişlə bağlı maddi imkanı olmur və yaxud fikirləşir ki, bu qədər ödəniş etməkdənsə gedib xaricdə, məsələn, Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, Gürcüstanda təhsil alsa, bundan daha yaxşıdır. Başqa bir qrup də akademik göstəriciləri aşağı olduğuna, yəni oxuya bilməyəcəyini müəyyənləşdirdiyinə görə təhsili yarımçıq qoyur.
Onların sayı da təəssüf ki, hər il artır. Ona görə də dəfələrlə qəbul qaydalarında dəyişiklik təklif edirik, ancaq bu iş yarımçıq qalır”.
Ekspert deyir ki, ali məktəblərə qəbul ixtisaslar üzrə aparılmalıdır, qruplar üzrə deyil:
“Məsələn, hüquqşünas tarixçi olmasın, yaxud filoloq olmaq istəyən gedib başqa bir sahəni seçməsin. Ona görə də nə qədər ki, bizdə ixtisaslar üzrə seçim olmayıb, Təhsil Tələbə Kredit Fondunun mövqeyində yumşalma getməyib, problemin həlli çətin olacaq. Məsələn, kredit almaq istəyən tələbələrin mütləq 71 və yaxud 81-dən çox balı olmalıdır.
Ondan aşağı göstəricisi olan uşaqlara kredit verilmir. Bu da maliyyə asılılığı olanların universitetdən kənarlaşmasına gətirib çıxarır. Ödəniş edə bilmir və növbəti ildən universitetə buraxılmır. Təəssüflər olsun ki, bu kimi hallar da var. Digərləri də xaricə “axına” qoşulur””.
Ekspertin sözlərinə görə, ödənişlə bağlı universitetlərdə bir qədər güzəştli addımlar atılır:
“Belə ki, ödənişin 2-3 dəfəyə ödənilməsi şərti var. Elə universitet var ki, ödənişlə bağlı ancaq 2 dəfə güzəşt edə bilir. Ancaq universitetdə oxumaq həvəsi birinci il üçün addımlar atmağa sövq etsə də sonrakı ildə maliyyəni çatdıra, kredit ala bilmir.
Birinci il üçün tam ödəniş etməlidir. İkinci ili də 2 dəfəyə güzəşt edə bilirlər. Bu da müəyyən ailələrdə problem yaradır. Bəzi tələbələr gəlib paytaxtda fəhlə işi də olsa tapır ki, krediti ödəyə biləcək. Sonra fikirləşir ki, əgər burada pul qazana bilirəmsə, niyə gedib universitetdə vaxt itirim? Bu kimi hallar var”.
Xaricdə tələbələr əsasən oxuya bilmədikləri üçün təhsili yarımçıq qoysalar da, ekspert deyir ki, bizdə bu məqsədlə imtina yoxdur:
“Azərbaycan universitetlərində “oxuyub”, “idarə etmək” olur. Yəni bizim universitetlərə qəbul olan onsuz da gec-tez bütün hallarda bitirir. Xarici ölkələrdə qəbul olunanların 50-60 faizi universiteti bitirə bilir. Ancaq bizdə bu rəqəm 101 faiz olur.
Çünki kənardan da universitetə köçürmə olunanlar olur ki, bunun nəticəsində tələbə sayı 100 faizi ötür. Bu gün bir tərəfdən qəbul sayının artırılmasını müşahidə edirik. Yaxın bir neçə il ərzində tələbə sayını 75 minə çatdırılması nəzərdə tutulur. Ancaq digər tərəfdən də 8 mindən artıq tələbə xaric olur və bu, acınacaqlı haldır. Bu, müvafiq qurumları düşünməyə vadar edir”.
