Müəllimləri bölgələrdə işləməyə necə həvəsləndirməli – Ekspertlər

Nadir İsrafilov: “1973-cü ildə Sovet hökuməti kənd məktəblərində işləyənləri hərbi xidmətdən azad etdi, nəticədə kəndlərə axın oldu, kadrlarda xeyli cavanlaşma baş verdi”

Asif Cahangirov: “Müəllimin maaşının səviyyəsi elə olmalıdır ki, o, təkcə dövlətin subsidiyalarına deyil, həm də qazandığı pula arxalansın, kənd yerlərində yaşayanda maddi sıxıntı çəkməsin”

Ölkəmizdə ali məktəblər hər il tələb ediləndən daha çox müəllim yetişdirir, lakin eyni zamanda, Azərbaycanın bəzi yerlərində müəllim kadrlarının kəskin çatışmazlığı müşahidə olunur. Kənd və qəsəbələrdə vəziyyət xüsusilə acınacaqlıdır. Gənc mütəxəssislərin regionlarda işləməyə həvəsləndirilməsi istiqamətində tədbirlər həyata keçirilir.

Kənd yerlərində çalışan müəllimlərin kommunal xərclərinə və kirayə evlərə görə kompensasiyaların məbləğinin artırılması təklif olunub. Bu, “2022-ci il dövlət büdcəsi haqqında” qanun layihəsində nəzərdə tutulub. Qanun layihəsinə uyğun olaraq, pedaqoji profilli ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrini bitirmiş 20 minədək gənc mütəxəssisin kənd yerlərinin təhsil müəssisələrində işləməyə cəlb edilməsi məqsədilə kommunal xidmətlər və mənzil kirayə haqqı üçün kompensasiyaların məbləği 60 manatdan 90 manata qaldırılır. Qanun layihəsi artıq Milli Məclisə daxil olub və parlament komitələrinin iclaslarında müzakirəyə çıxarılacaq.

Bəs bu, müəllimləri kəndə cəlb etmək üçün kifayət edəcəkmi? Çünki məbləğ azdır, müəllimlərin pul qazanması üçün paytaxtda daha çox imkanlar var.

Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şura sədrinin müavini Nadir İsrafilov AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, son illər ölkədə gənc müəllimlərin regionlarda işləməyə həvəsləndirilməsi istiqamətində tədbirlər həyata keçirilir, lakin bu istiqamətdə işlərin davam etdirilməsi zəruridir: “Onların əksəriyyəti Bakıda işləmək istəyir. Bəzi bölgələrdə müəllim çatışmazlığı var və elə olur ki, məsələn, tarix müəllimi coğrafiyadan da dərs deyir. Niyə kadrlar kifayət etmir? Çünki gənc müəllimlər kəndə getməkdən çəkinirlər. Bu da onların şəraitə qane olmamaları ilə bağlıdır. Regionları inkişaf etdirərkən təkcə yeni məktəblər tikmək yox, həm də müvafiq infrastrukturu – klublar, mədəniyyət evləri və s. yaratmaq vacibdir. Məsələn, kəndə gənc müəllim gəlir və şəhərdən sonra orada yaşamaq onun üçün uyğunsuzdur. Onun tamhüquqlu asudə vaxtını təmin etmək lazımdır. Bölgələrdə də kifayət qədər ixtisaslı kadrların olması lazımdır. Qarabağ məsələsi həll olunandan sonra işğaldan azad edilmiş rayonlarda müəllimlərə ehtiyac yaranacaq”.

“SSRİ-də elə bir dövr olub ki, kənd məktəblərində kadr çatışmazlığı var idi, ali pedaqoji təhsilli müəllimlər az idi, haradasa 10-15% civarında idi. Sonra 1973-cü ildə radikal qərar verildi: kənd məktəblərində işləyənlər hərbi xidmətdən azad edildi. O zaman təhsil strateji sahə hesab olunurdu. Çoxlu sayda gənc müəllim kəndə dərs deməyə getdi, kadrlarda xeyli cavanlaşma oldu. Önəmli olan odur ki, kəndlərdə müəllimlər mənzillə təmin olundular. Bəziləri rayonlarda ailə qurub, həmişəlik orada qaldılar”, – deyə ekspert bildirib.

Həmsöhbətimiz başqa bir məqama da toxunub: “Əvvəllər yerləşdirmə ilə bağlı iş sistemi var idi, yəni bu profilli mütəxəssislər məhz ehtiyac olan yerə göndərilirdilər. İndi belə sistem yoxdur, hər şey müəllimlərin qəbulu üçün keçirilən müsabiqədəki ballardan asılıdır. Bu gün 60 bal toplayanlar harada yaşamalarından asılı olmayaraq, paytaxt məktəblərində işləmək üçün müraciət edə bilərlər. Bakı sakini isə kiçik bal toplayıbsa, o, ancaq rayonda iş üçün müraciət edə bilər. Belə çıxır ki, ən güclü müəllimlər mərkəzdə işləyir, qalanları isə regionlarda – bu, yanlış yanaşmadır”.

“Amma elə vaxtlar olub ki, yüksək keyfiyyətli təhsil olduğuna görə bölgələr ölkəyə çoxlu alim verib. İşə müraciət edən zaman gənc mütəxəssisin haradan olduğunu, təhsilə başlamazdan əvvəl harada yaşadığını nəzərə almaq daha məntiqli olardı, çünki orada evi, qohumları, tanış mühiti var. Yaşayış yerinizi dəyişdirmək çətinliklərlə doludur, çünki bir insan hər şeyi yenidən qurmalıdır. Bölgələrə işləməyə gedənlərə torpaq sahəsi vəd edilirdi, lakin bəzən bununla bağlı çətinliklər yaranır”, – deyə İsrafilov vurğulayıb.

Azərbaycanın Əməkdar müəllimi Asif Cahangirov AYNA-ya şərhində söyləyib ki, kommunal və mənzil haqlarının ödənilməsinə görə kompensasiyalar hesablanarkən, kəndə gedəcək müəllimin xərclərini və əməkhaqqının səviyyəsini nəzərə almaq vacibdir: “Kənd yerlərində işləmək istəyənlərin maddi həvəsləndirilməsi müsbət tendensiyadır. Mən tez-tez kənd və şəhər yerlərində təhsilin keyfiyyətinin eyni göstəricilərə çatdırılmasının vacibliyindən danışıram. Kənd yerlərində tələbələrin şəhər yerlərindəkindən heç də aşağı keyfiyyətli təhsil almamaları vacibdir. Ona görə də kəndə yeni müəllimlərin axını lazımdır və onları mənzil və torpaq sahələri, güzəştli kirayə evlərlə həvəsləndirmək lazımdır və bütün bunlar həyata keçirilir”.

“Sonuncu bəndlə bağlı müəyyən ərazidə bazarın diqtə etdiyi real kirayə qiymətləri də mütləq nəzərə alınmalıdır. Müəllimin maaşının səviyyəsi elə olmalıdır ki, o, təkcə dövlətin subsidiyalarına deyil, həm də qazandığı pula arxalansın, kənd yerlərində yaşayanda maddi sıxıntı çəkməsin”, – deyə müsahibimiz qeyd edib.

Paylanma sisteminə gəlincə, Cahangirovun sözlərinə görə, dövlət tələbələrin yetişdirilməsinə pul xərcləyib və üç il ərzində onları təcili ehtiyac olan yerə işə göndərməklə, qoyduğu pulun geri qaytarılacağına ümid edə bilər: “Sonra harada işləmək gənc müəllimlərin öz ixtiyarındadır. Bununla belə, güzəştlər qüvvədə qalmalıdır. Bu cür kadrların kimlər üçün hazırlanması, hansı sahə üçün, bunun üçün nə qədər adama ehtiyac olduğu aydın bilinməlidir. Bakının ehtiyac hiss etmədiyi pedaqoji ixtisaslar üzrə daha çox büdcə yerlərinin müəllim hazırlayan regional universitetlərə verilməsi lazımdır”.

Müəllif: Elya Belskaya