«MƏN depressiyada olanda nəsə eləməyə həvəsim olmur, hətta sevdiyim işləri də görmək istəmirəm. Bütün günü yatmaq istəyirəm. Mənə elə gəlir ki, heç kimə lazım deyiləm, başqalarına yükəm, məni heç kim sevmir», — deyə Anna * hisslərini bölüşür.
Culiya adlı digər bir qız deyir: «Ağlımdan intihar etmək keçirdi. Əslində, ölmək yox, sadəcə bu bədbin hisslərdən azad olmaq istəyirdim. Baxmayaraq ki, xasiyyətcə qayğıkeş insanam, depressiyada olanda məni heç kim maraqlandırmır».
Anna ilə Culiya ilk dəfə depressiyaya düşəndə yeniyetməliyə təzəcə qədəm qoymuşdular. Bəzi gənclər bu cür hissləri hərdənbir keçirsələr də, Anna və Culiyada depressiya müddəti həftələrlə, bəzən isə aylarla çəkirdi. Anna deyir: «Bu elə hissdir ki, sanki, dərin bir quyuya düşmüsən və oradan çıxa bilmirsən. Adam özünü tanıya bilmir, elə bil ağlını itirir».
Bu vəziyyətlə üzləşən təkcə Anna və Culiya deyil. Gənclər arasında depressiya halları kəskin surətdə artıb. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı bildirir ki, «10—19 yaş arası oğlan və qızların xəstəlik və əlilliyinin əsas səbəbi» depressiyadır.
Depressiyanın əlamətləri yeniyetməliyin istənilən çağında yarana bilər və bu, yuxuya, iştahaya, çəkiyə öz mənfi təsirini göstərir. Belə vaxtlarda insan özünü çarəsiz, ümidsiz, dəyərsiz və məyus hiss edə bilər. Diqqəti cəmləmək və yaddaşla bağlı problemlər, intihara meyillilik və təşəbbüs halları, özünü cəmiyyətdən təcrid etmək, həmçinin tibbin izah edə bilmədiyi digər əlamətlər də depressiyaya daxildir. Həkimlər depressiya diaqnozunu qoymazdan öncə, adətən, həftələrlə davam edən və insanın həyatının gedişatına mane olan bir qrup əlamətin olub-olmadığını nəzərə alırlar.
SƏBƏBLƏR
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının hesabatına əsasən, «depressiya sosial, psixoloji və bioloji təsirin» nəticəsidir. Məsələn, bura aşağıdakı amillər daxildir.
Fiziki amillər.
Depressiya çox vaxt irsən keçir. Culiyada depressiya məhz bu səbəbdən idi. Görünür, genetika insanın beynindəki kimyəvi fəaliyyətə təsir göstərir. Fiziki amillərə həmçinin ürək-damar xəstəliklərini və hormonal dəyişiklikləri misal çəkmək olar. Həmçinin uzun müddət narkotik və içki qəbul etmək də insanı depressiyaya sala və vəziyyətini ağırlaşdıra bilər *.
Stress. Yüngül stress keçirmək faydalı olsa da, xroniki və güclü stress fiziki və psixoloji cəhətdən zərər yetirə, bəzi yeniyetmələri isə depressiyaya sala bilər. Bununla belə, depressiyanın dəqiq səbəbləri məlum deyil və yuxarıda qeyd olunduğu kimi, buna bir yox, bir neçə amil təsir edə bilər.
Valideynlərin boşanması və ya ayrı yaşaması, yaxın insanın ölümü, fiziki və ya cinsi zorakılıq, bədbəxt hadisə, xəstəlik, qavrama qabiliyyətinin zəif olması (xüsusilə də belə uşaq valideyni tərəfindən soyuq münasibət görürsə) ucbatından keçirilən stress yeniyetməni depressiyaya sala bilər. Həmçinin valideynlərin hədsiz tələbkar olması, məsələn, valideynin övladından dərslərində yüksək nailiyyətlər əldə etməsini gözləməsi uşağı stressə sala bilər. Bundan əlavə, həmyaşıdları tərəfindən ələ salınmaq, gələcəklə bağlı qeyri-müəyyənlik, depressiyada olan valideyn tərəfindən diqqətsizlik və valideynlərin xasiyyətinin qeyri-sabit olması stressə salan digər amillərdir. Əgər yeniyetmə bu kimi səbəblər ucbatından depressiyaya düşübsə, ona nə kömək edə bilər?
AĞLINIZIN VƏ CANINIZIN QƏDRİNİ BİLİN
Orta və ağır dərəcəli depressiya, adətən, dərmanla və ya psixoloqun köməyi ilə müalicə olunur *. Bir peyğəmbər demişdi: «Həkimə sağlam adamlar yox, xəstələr möhtacdır» . Xəstəlik isə bədəninin istənilən hissəsinə, o cümlədən, beyinə də təsir edir. Depressiyada olan insanın həyatında dəyişikliklər etməsi ona fayda gətirə bilər, çünki beyinlə bədən bir-birilə sıx əlaqəlidir.
Əgər siz depressiyadan əziyyət çəkirsinizsə, fiziki və əqli sağlamlığınızın qeydinə qalın. Məsələn, sağlam qidalanın, kifayət qədər yatın, müntəzəm idmanla məşğul olun. İdman edərkən orqanizmdə insanın əhvalını yüksəldən, enerjisini artıran, yuxusuzluğu aradan qaldıran maddələr ifraz olunur. Mümkündürsə, depressiyanın ilkin əlamətlərini və səbəblərini sezməyə çalışın və sizə kömək edə biləcək hərəkət planı yaradın. Etibar etdiyiniz insana ürəyinizi boşaldın. Yaxın ailə üzvlərinizin və dostlarınızın dəstəyi sizə depressiya ilə mübarizə aparmağa və əlamətləri azaltmağa kömək edə bilər. Fikirlərinizi və keçirdiyiniz hissləri bir dəftərə yazın. Bu üsul Culiyaya çox kömək edib. Ən əsası isə, Allaha ibadətinizdən qalmayın. Bu, həyata nikbin baxmağa kömək edəcək. Bir peyğəmbər demişdi: «Allaha ehtiyacı olduğunu dərk edənlər xoşbəxtdir»org/az
