Şagird dünyası və psixologiyası - Bu dövrdə uşaq...

Bildiyimiz kimi uşaqlar məktəbə başladıqdan sonra həyatlarına fərqlilik gəlir. İbtidai sinifi bitirdikdən sonra isə yavaş- yavaş böyüdüklərini anlayırlar. Bu onların hərəkətlərinin, davranışlarının üzərinə bir növ ağırlıq gətirir. Müəllim və psixoloqların şagirdlərin həyata baxışlarının formalaşmasında rolu əvəzsizdir. Onlar vəzifələrini düzgün icra etsələr şagirdlər bir o qədər daha tez formalaşarlar. Övladları məktəbə gedən valideynlər yaxşı bilirlər ki, tədris prosesi əvvəlki dövrlərlə müqayisədə daha da,inkişaf edərək təkmilləşib. Bu halda yük şagirdlərin üzərinə düşür.

Belə olduqda isə bunlar şagirdlərin psixoloji durumuna da təsir edir. Məsələn bu hallar daha çox məktəbə yenicə başlamış birincilər arasında daha çox baş verir. Çünki ilk dəfə məktəbə qədəm qoyaraq, valideynlərindən ayrılırlaraq, ilk dəfə evdən kənarda olurlar.

Bütün bunlar bəs edir ki, uşaqların psixologiyasında az da olsa dəyişiklik yaransın. Məktəb və sinif qaydalarına əməl etmək, həyəcanlı olduqlarına görə dərsi yaxşı mənimsəməmək kimi problemlər də onların yaşıdlarından geri qalmasına səbəb olur. Bunun üçün məktəblərdə olan psixoloqların vəziyyətə vaxtında müdaxilə edib, düzgün yol göstərmələri şərt olur. Hər bir uşağın psixoloji durumu fərqli olur. Onların ruhi vəziyyətlər ailədəki durumdan və ab-havadan bilavasitə asılı olur. Normal həyat sürən, mehriban olan ailələrdən gələn uşağların əksəriyyəti normal olur. İstisna hallarda da belə uşaqların özünəməxsus problemi, kompleksi ola bilər. Boşanmış valideynlərin yaxud da problemli ailələrin uşaqlarında isə psixoloji pozulmalar daha çox müşahidə olunur. Müəllim və şagirdlər arasında problemlər adətən, sinifdən-sinfə keçid zamanı və onların yaş dövrləri ilə əlaqədar olaraq baş verir. Bu sahədə onlara yeni təyin olunmuş sinif rəhbərləri və məktəblərin psixoloqları kömək etməlidirlər.

Yaşından və xüsusiyyətlərindən asılı olaraq kiçik məktəbli və yeniyetmə psixologiyası fərqlidir. Məsələn, ibtidai sinif şagirdlərinin psixologiyası. Bu dövrdə uşaq məktəbə, sinif yoldaşlarına, müəllimlərinə uyğunlaşmağa başlayır. Məktəb onun üçün yeni bir mühitdir.

Bu dövrdə uşaq adaptasiya dövrü keçir. Adaptasiya dövrü hər kəsə görə fərqli və fərdidir. Kimi bu dövrü asanlıqla qisa zamanda, kimi isə çətin və daha uzun zamanda tamamlayır. Şagird üçün adaptasiya dövrünün asan olması onun əvvəlcədən bu mühitə psixoloji olaraq hazırlanmasından asılıdır. Bu dövrdə şagirdlərə həddindən artıq informasiya vermək düzgün olmazdı. Bu uşaqda məktəbə qarşı istəksizilik yarada bilər. 6-7 yaş kritik yaş dövrlərindən biridir.

Digər kritik yaş dövrü ön yeniyetməlik və yeniyetməlik dovrüdür. Bu dövrdə şagirdlər daha səbrsiz, daha çılğın, daha azad və öz bildiklərini etmək istəyində olurlar. Dərslərə qarşı biganəlik, marağın azalması müəllimlərə tabe olmama kimi hallar baş verir. Bir çox intiharlar da bu yaş dövrlərində baş verir. Bu yaş dövrlərində yeniyetmələr evdə valideynləri, məktəbdə müəllimləri və ya ətrafındakılar tərəfindən başa düşülmədikləri, dinlənilmədikləri halda mənfi vərdişlərə yiyələnir və ya intihara cəhd edirlər. Valideynlərlə -uşaq və müəllimlə- şagird arasında münasibətlər sağlam qurulduqda bu halların baş verməsi də azalacaqdır