Bəzi universitetlərin paytaxtdan kənara köçürülməsi təkcə tıxac probleminin həlli yox, təhsilin keyfiyyəti üçün də zəruridir.

“Sumqayıtda yaşayıb, Bakıda oxuduğum üçün hər gün universitetə gedəndə əziyyət çəkirəm. Bakı-Sumqayıt yolunda o qədər tıxacda qalıram ki, dərsdən 2-3 saat əvvəl evdən çıxsam da, gecikdiyim vaxtlar olur. Yolun uzaqlığı bir yana, tıxaclar adamı çox yorur. Taksi ilə Sumqayıtdan “20 Yanvar”a gəlib, metroya minirəm. Metrodakı sıxlığı nə siz soruşun, nə də mən deyim. İnsanlar yaşlı, uşaq demədən bir-birini əzərək qatara minir. Hərəkət etməyə macal tapmıram, sağ olsunlar, özləri itələyib mindirir, o cür də düşürdürlər. Günümün yarıdan çoxu, bax belə, yollarda, tıxacla mübarizədə keçir…

Məncə, hər bir tələbə şəhərdən kənarda, tıxacdan uzaq, sakit yerdə oxumaq istəyər. Lakin belə olduqda, yolpulu arta bilər. Buna görə də uyğun məkandan birbaşa universitetə tələbələr üçün ayrıca nəqliyyat vasitəsi təşkil edilsə, yaxşı olar. Bu, tələbənin dərsə daha enerjili getməsinə və büdcəsinə qənaət etməyə kömək olar.

Bir şey də var ki, mərkəzdə olduğumuz üçün dərsdən sonra rahatlıqla gedib gəzə bilirik. Amma şəhər kənarında olsaq, bu alınmayacaq. Lakin hər gün əziyyət çəkməmək üçün hərdən getdiyimiz gəzintiləri qurban verə bilərik. Gəzməyi həll etmək olar, əsas tıxacın həll olunmasıdır”. 

Şəhərdəki sıxlığa görə dərsə gedərkən əziyyət çəkən Bakı Slavyan Universitetinin tələbəsi Leyla Əfəndiyeva universitetlərin şəhər daxilində, lakin mərkəzdən kənara köçürülməsinin tərəfdarıdır. 

“Məncə, universitetlər şəhər kənarına köçürülsə belə, yenə də tələbələr metrodan istifadəyə davam edəcək. Şəhər kənarında olması bir tərəfdən yaxşıdır, lakin yol xərci ikiqat artacaq. Şəhər kənarına avtobusların gediş haqqı 40 qəpikdən bahadır və yəqin, bir yox, bir neçə  avtobusdan istifadə edəcəyik. Nəticədə tək yolpulu təxminən 5 manat olacaq. Hələ bunun yeməyi-içməyi var. İşləyən tələbələr isə məcbur işdən çıxmalı olacaq. Ona görə də fikrimcə, olduğu kimi qalsa, yaxşıdır”.

Bunu isə Bakı Dövlət Universitetinin tələbəsi Nəzrin Məşədiyeva deyir. O, universitetlərin yerləşməsindən razılığını və şəhər kənarına köçürülməsinin əleyhinə olduğunu söylədi.

Son illərdə paytaxtda, xüsusən də mərkəz hissələrdə tıxaclar artıb. Həm yerüstü, həm də yeraltı nəqliyyatda dəhşətli sıxlıq olur. Əhalinin artması, yol infrastrukturunun əhali sıxlığına cavab verməməsi və ictimai nəqliyyatın azlığı böyük tıxacların yaranmasına səbəb olur. Bunlarla yanaşı, şəhərin mərkəzi hissələrində yerləşən təhsil ocaqları da sıxlığın daha çox artmasına səbəb olur. Tıxacın ən çox müşahidə edildiyi yerlərdə – metronun “20 Yanvar”, “Elmlər Akademiyası”, “28 May”, “Gənclik” stansiyaları yaxınlığında, hərəsində ən azı 2-3 ali təhsil müəssisəsi yerləşir. Bu da həm yollarda nəqliyyat vasitələrinin, həm də ictimai nəqliyyatda insanların sıxlığı ilə nəticələnir. Məlumdur ki, yol infrastrukturunun yenidən qurulması, şəhərin səliqəyə salınması çətin olduğu qədər, ali təhsil müəssisələrinin köçürülməsi də çətin məsələdir. Bütün bunlara həm müəyyən vəsait, həm də vaxt lazımdır. Lakin biz yol infrastrukturunun yenidən inşasını istəsək belə, onu reallaşdırmaq, demək olar, mümkünsüzdür. Ancaq universitetlərin köçürülməsi ideyası daha real görünür.

Mövzu ilə bağlı Pressklub.az-a açıqlama verən təhsil eksperti Nadir İsrafilov deyir ki, bəzi universitetlərin paytaxtdan kənara köçürülməsi təkcə tıxac probleminin həlli yox, təhsilin keyfiyyəti üçün də zəruridir.

“Təkcə Səməd Vurğun küçəsində orta məktəb, uşaq bağçası, ümumtəhsil məktəbi, xüsusi təhsil sinfi olan məktəblə yanaşı, iki universitet – ADU və BSU yerləşir ki, bu da həmin küçədə tıxac yaranmasını qaçılmaz edir. Buna görə də, bir sıra universitetlərin şəhər ətrafı ərazilərə köçürülməsinə zərurət yaranır. Dünyanın bir çox ölkələrində, o cümlədən də qardaş Türkiyədə universitetlərin böyük əksəriyyəti kampuslarla şəhərdən kənar ərazilərdə yerləşir. Yəni, universitetlər kampussuz mümkün deyil. Ali təhsil müəssisələrinin reytinqinin əsas göstəricilərindən biri də kampusun olmasıdır. Azərbaycandakı kimi tələbələr kirayə haqqı ilə, kitabxana, tıxac, digər sosial problemlərlə qarşılaşmır. Azərbaycanlı tələbənin fikri-zikri ucuz qiymətə kirayə mənzil axtarmağa və digər məişət məsələlərinə yönəlir. Keyfiyyətli təhsildən danışmaq istəyiriksə, tələbələr üçün əlverişli şərait yaratmalıyıq. O zaman bu məsələlər gec-tez öz həllini tapacaq. Bu, stimullaşdırıcı tədbir olaraq təhsilin keyfiyyətinə də çox böyük təsir göstərə bilər. Dünya ölkələrində dövlət özəl universitetlərə pulsuz torpaq sahələri, müəyyən qrantlar ayırır. Təsəvvür edin, Neft və Səneye Universitetinin, Pedoqoji Universitetin qapıları birbaşa izdihamlı küçəyə açılır. Kiçik bir ərazidə tədrisin hansı elmi-nəzəri, praktiki tərəfini qurmaqdan söhbət gedə bilər? Bu, qeyri-mümkündür. Çünki kiçik bir sahədə normal təcrübə aparmaq mümkün deyil”. 

Müsahibimiz köçürülməsi mümkün olan universitetlərdən də söz açıb.

“Bir sıra konkret universitetlər var ki, onların köçürülməsi mümkündür. Məsələn, Şuşa Azərbaycan musiqisinin beşiyi hesab olunur. Nəyə görə, Üzeyir Hacıbəyli adına Musiqi Akademiyasını Şuşaya köçürməyək? Sumqayıt sənaye şəhərimizdir. Bu istiqamətdə təhsil verən ali məktəbləri buraya köçürmək olar. Qarabağdakı quruculuq işləri tam yekunlaşdıqdan sonra oraya da müəyyən ali təhsil müəssisələri köçürülə, onların filialları açıla bilər. Universitetlərin köçürülməsi ilə yerli kadrların sayı artacaq. Məsələn, regionda həmin sahənin inkişafı gedəcək, həm də yeni iş yerləri açılacaq. Bu gün dünya reytinqlərində Azərbaycan universitetlərinin aşağı səviyyədə olmasından gileylənirik. Amma unuduruq ki, dünya təcrübəsində ali məktəblərin yüksək reytinqə malik olmasının əsas səbəblərindən biri də o universitetlərdə yüksək təhsil alma şəraitinin yaradılmasıdır. Universitetlərin köçürülməsi mütləq həyata keçirilməlidir. Təkcə tıxac məsələsinə görə deyil, həm də keyfiyyətli təhsil üçün əlverişli şərait yaradılmasına görə bu məsələ reallaşdırılmalıdır”.

Həmsöhbətimiz deyir ki, universitetlərin köçürülməsi tıxacları azaltmaq və təhsil keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, regionlardan şəhərə gələn tələbələr üçün də müsbət rol oyanacaq. 

“Ən böyük xeyiri də regionlardan gələn tələbələrə olacaq ki, təhsil aldıqları ali məktəblərin tələbə şəhərciklərində yerləşərək, artıq xərc kimi ev pulu verməyəcəklər. Məişət qayğıları azalacaq, yollarda əlavə vaxt itkisi olmayacaq. Yəni, tələbələr şəhər səs-küyündən uzaqlaşaraq daha yüksək səviyyəli təhsil ala biləcəklər”.

Hələ bir neçə il bundan qabaq Qəbələdə ali məktəblər üçün yeni və müasir binalar inşa olunması, gələcək plana görə Bakıda yerləşən bəzi universitetlərin bu şəhərə köçürüləcəyi barədə məlumatlar yayılmışdı. Bildirilirdi ki, Bakının mərkəzindəki ali təhsil müəssisələrinin paytaxtdan çıxarılması nəzərdə tutulub. İctimailəşən siyahıda Dövlət Tibb Universiteti, Pedaqoji Universitet, Texniki Universitet, Memarlıq və İnşaat Universiteti, İqtisad Universiteti və digərlərin adları da yer almışdı. Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi Ələt, Səngəçal, Zığ, Xocahəsən, Dübəndi, Sumqayıt və Böyük Şor gölünün ərazilərində yeni ali təhsil müəssisələrinin yaradılması üçün ərazilər ayrılacağı barədə məlumat da yaymışdı. İllər keçir, lakin bu məsələdən hələ də soraq yoxdur.