İlham Əhmədov : Ədəbi tənqid var, pedaqoji tənqid bəs niyə yoxdur?

Təhsil insan, cəmiyyət və dövlət üçün elm, iqtisadiyyat, ədəbiyyat, incəsənət v.s. sahələrdən  daha mühümdür. Təhsil olmasa bunların heç biri ola bilməz. Çünki, bu sahələri yaradan və inkişaf etdirən insan təhsilin məhsuluduir.

Bu gün dünya təhsil  sistemi ciddi  transformasiya edir, köklü islahatlar gedir, çox vaxt da  bu dəyişiklik  “sınaq və səhv” üsulu  ilə aparılır. Təhsilin gələcəyinə yönəli müxtəlif   riskli ssenarilər hazırlanır,  Çünki,  təhsil sistemi, təhsil islahatları   bu gün tarixən  heç vaxt olmadığı qədər qeyri-müəyyənlik  şəraitində reallaşır. Bu prosesdə təbii ki, səhvlər də  olacaq.  Tanınmış təhsil ekspertləri bu prosesə  “yaradıcı dağıdıcılıq”  kimi ad vermişlər.  Amma elə ölkələr də var ki, oradakı təhsil islahatları  yaradıcı olmur.  “Yaradıcı dağıdıcılıq”  sadəcə destruktiv dağıdıcılığa  çevrilir, gözlənilən nəticələrin tam əksi müşahidə edilir.  Bütün bu proseslərə tənqidi yanaşmaqlı, indiki  və gələcək səvhləri  proqnozlaşdırmaqla, onları görməklə  korrektə etmək mümkündür. 

Təhsildə problemlər ədəbiyyatdakı  problemlərdən daha çoxdur.  Əgər ədəbi tənqid filologiyanın bir elmi istiqaməti kimi varsa, niyə pedaqoji elmin bir istiqaməti də pedaqoji tənqid olmasın?  Ədəbi tənqidə məmurlar, yazarlar  normal, sivil  münasibət bəslədiyi halda, pedaqoji tənqidə  çox  vaxt məmurlar müxalif gözü ilə baxır, onu  sevmirlər. Çoxu dərk etmir ki, tənqid, alternativ fikir olmayan yerdə inkişaf ola bilməz.  Təklif edirəm ki, pedaqoji elmlər sistemində yeni istiqamət - “pedaqoji tənqid”  istiqaməti  yaransın.  Bunsuz müasir təhsil sisteminin  və pedaqogika elminin  inkişafı zəif olacaqdır. 

Ədəbi tənqid ədəbi  prosesləri təhlil, tənqid, şərh edirsə,  pedaqoji tənqid də   təhsil sistemi  və bu sistemdə gedən islahatlar prosesini  təhlil, tənqid, şərh etməli, daha düzgün istiqamətləndirməlidir.  Təhsil və pedaqoji elmlər bundan yalnız uda bilər.

Dosent İlham Əhmədov